Powszechnym i zupełnie naturalnym problemem po urazie i późniejszej operacyjnej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ang. anterior cruciate ligament, ACL) jest osłabienie mięśnia czworogłowego uda. Mięsień czworogłowy uda jest najsilniejszym prostownikiem stawu kolanowego. Pomimo faktu, iż poruszamy się, robimy przysiady i skaczemy dzięki współpracy całego aparatu ruchu, to właśnie mięsień czworogłowy uda generuje największą siłę do wykonywania tych wszystkich czynności. Po rekonstrukcji ACL dochodzi do obniżenia możliwości świadomego napinania prostowników stawu kolanowego i co się z tym wiąże – dochodzi do znacznego spadku ich siły.
Dlaczego tak się dzieje?
ACL zapobiega wysuwaniu się piszczeli w kierunku przednim, stabilizując ten ruch. Napięcie mięśnia czworogłowego uda, także generuje siły pociągające piszczel w kierunku przednim. Z tego powodu nasz organizm odruchowo „wyłącza” ten mięsień w celu ochrony uszkodzonego więzadła. I tak operacja trwająca godzinę powoduje tak duże osłabienie mięśnia czworogłowego, że jego wzmacnianie może trwać nawet cały kolejny rok.
Powrót do funkcji mięśnia czworogłowego to rzecz, która z jednej strony wymaga czasu, a z drugiej strony, którą należy wypracować odpowiednio dobranymi ćwiczeniami. W Internecie możesz znaleźć sporą liczbę propozycji różnych ćwiczeń, których celem jest wzmacnianie mięśni czworogłowych uda. Do wyboru mamy najprostsze ćwiczenia izometryczne w postaci napinania uda, ćwiczenia izolowane lub złożone, ćwiczenia w otwartym lub zamkniętym łańcuchu kinematycznym, ćwiczenia symetryczne i asymetryczne. Czy jednak wszystkie są dobre i bezpieczne dla przeszczepu ACL? Największe kontrowersje pojawiają się wokół ćwiczeń w zamkniętym i otwartym łańcuchu kinematycznym i to zagadnienie bierzemy teraz „na tapetę”.
Artykuły, które publikowane były w latach 80. i 90. sugerowały, iż niektóre ćwiczenia siłowe mogą być szkodliwe dla przeszczepu i mogą powodować pogorszenie stabilności stawu kolanowego po rekonstrukcji ACL. Te ćwiczenia polegają na prostowaniu stawu kolanowego, w taki sposób że stopa swobodnie porusza się w przestrzeni i nie jest oparta o podłoże. Są to ćwiczenia wykonywane w tzw. otwartym łańcuchu kinematycznym. Ich przeciwieństwem są ćwiczenia wykonywane w zamkniętym łańcuchu kinematycznym, których najlepszym przykładem jest przysiad.
Kolejne badania i doświadczenie pokazały, że ćwiczenia siłowe w otwartym łańcuchu kinematycznym są bezpieczne, pod warunkiem, że odpowiednio się je wykonuje. Ćwiczenia w otwartym łańcuchu kinematycznym:
- powinny być wprowadzane najwcześniej w 5 tygodniu po operacji,
- powinny stanowić uzupełnienie treningu wzmacniającego mięsień czworogłowy, a nie być wykorzystywane jako główne ćwiczenia,
- we wczesnej fazie, nie powinny być wykonywane do maksymalnego wyprostu stawu kolanowego,
- nie powinny być wykonywane, gdy występuje ból stawu kolanowego w trakcie ćwiczenia.
Także wnioski z własnych badań, które przeprowadziłem w latach 2016-2019, jednoznacznie sugerowały, iż wprowadzenie otwartego łańcucha kinematycznego w 5 tygodniu po operacji jest bezpieczne dla przeszczepu ACL. Ostatecznie należy pamiętać, że trening siłowy w rehabilitacji powinien być zindywidualizowany do potrzeb konkretnego pacjenta. A wykorzystanie otwartego i zamkniętego łańcucha kinematycznego zależy od wielu czynników, w tym także od rodzaju aktywności fizycznej czy sportu, który pacjent uprawia.
Jeśli zależy Ci na pozytywnym efekcie przeprowadzonego lub planowanego zabiegu rekonstrukcji ACL, to koniecznie umów się do fizjoterapeuty z dużym doświadczeniem w zakresie stawu kolanowego! Z jednej strony indywidualny dobór ćwiczeń i metod fizjoterapeutycznych, a z drugiej strony podążanie sprawdzonym protokołem pozabiegowym to kluczowe elementy w skutecznej rehabilitacji po zabiegu rekonstrukcji ACL. Skontaktuj się z Galen Rehabilitacja.
Autor tekstu: dr Filip Humpa
