Terapia falą uderzeniową

Z fizycznego punktu widzenia terapia pozaustrojową falą uderzeniową (SWT) jest nieinwazyjną metodą wykorzystującą fale mechaniczne (akustyczne) o małej częstotliwości
i wysokiej amplitudzie. Emitowane fale ogniskowane są na danym obiekcie, np. na kamieniu nerkowym czy punkcie spustowym.

Ze względu na sposób generowania dzielimy falę na zogniskowaną (FSWT) oraz radialną (RSWT).  W FSWT emitowane są fale, które skupiają się na odpowiedniej głębokości w tkance, gdzie panuje największe ciśnienie. W FSWT emitowane są fale, które skupiają się na odpowiedniej głębokości w tkance, gdzie panuje największe ciśnienie. Fale zogniskowane wytwarza się trzema metodami: elektrohydrauliczną (EH), elektromagnetyczną (MM), piezoelektryczną (PE). Wspólną ich cechą jest to, że fale wytwarzane są w środowisku wodnym, wewnątrz urządzenia generującego falę. Tym sposobem osiąga się równomierne rozchodzenie fali, ale również ogranicza się niepożądane zjawisko odbicia i uzyskuje zwiększone przejście do tkanki. W RSWT fala radialna zostaje wygenerowana przez zderzenie pocisku z transmiterem. Impuls mechaniczny wywołujący zmianę ciśnienia w tkankach narasta dużo wolniej, niż w przypadku fali zogniskowanej. Siła oddziaływania radialnej fali jest mniejsza od fali zogniskowanej.

W leczeniu ortopedycznym falę uderzeniową stosuje się głównie ze względu na jej działanie przeciwbólowe, zwiększające ukrwienie oraz stymulujące regenerację tkanek. Jednakże dokładny mechanizm działania analgetycznego w mięśniach i ścięgnach nie jest do końca poznany. Jedną z teorii tłumaczących zmniejszenie bólu jest niszczenie receptorów bólowych oraz błon komórkowych neuronów w trakcie zabiegu, co zaburza przekazywanie impulsów bólowych. Druga teoria natomiast tłumaczy redukcję bólu zwiększeniem przepływu krwi w trakcie zabiegu, co powoduje zmniejszenie stanu zapalnego.

Przeciwwskazaniami do stosowania fali uderzeniowej są: ciąża, nowotwór, ostry stan zapalny z obrzękiem bolesnego miejsca, zaburzenia krzepliwości krwi, choroby neurologiczne. Nie aplikuje się fali w okolicy klatki piersiowej, płuc, bezpośrednio na nerwy obwodowe oraz struktury naczyniowe. Terapia tą metodą może również wywoływać pewne efekty uboczne jak: wrażenie niepożądanego bólu podczas zabiegu i po zabiegu, zaczerwienienie, miejscowy obrzęk, łagodne drętwienie, mrowienie tkanek, zawroty głowy, nudności, krwiaki.

Tendinopatie, czyli zmiany chorobowe ścięgien są powszechnie spotykane w całej populacji. Dotyczą one szczególnie sportowców ale również pracowników określonych zawodów. Mechanizm powstawania tendinopatii jest dość złożony. Na początku etapu uszkodzenia ścięgien może dochodzić do krótkotrwałego ostrego stanu zapalnego, który po pewnym może przerodzić się w zmiany zwyrodnieniowe. Głównym objawem tendinopatii jest bolesność, a także zaburzenie wydajności oraz funkcji ścięgien. Ponieważ zachowawcze oraz chirurgiczne metody leczenia tendinopatii nie zawsze przynoszą pożądane skutki ciągle poszukuje się nowych sposobów leczenia. Jedną z najnowszych metod jest terapia pozaustrojową falą uderzeniową. Większość badań dowodzi, iż fala uderzeniowa o niskim natężeniu odnosi największe sukcesy w leczeniu tendinopatii takich jak: łokieć tenisisty, golfisty, kolano skoczka, uszkodzenia rozcięgna podeszwowego

Zespół bólu mięśniowo-powięziowego opisywany jest jako zespół klinicznych objawów z charakterystyczną wrażliwością mięśni, typowym, określonym bólem, palpacyjnie wyczuwalnym napięciem, nadwrażliwością, drganiem włókna mięśniowego wewnątrz danego mięśnia. Charakterystyczną cechą jest również występowanie punktu spustowego z promieniującym bólem przy jego ucisku.

Zespół ten może dotyczyć całego systemu mięśniowo-powięziowego i jest często spotykanym problemem w warunkach klinicznych. Głównie jednak występuje w szyjnym oraz lędźwiowym odcinku kręgosłupa, a także w obręczy barkowej. Prawdopodobnie najczęściej obciążonym bólami mięśniowo-powięziowymi oraz punktami spustowymi mięśniem jest mięsień czworoboczny.

W zespole bólu mięśniowo-powięziowego stosuje się terapię zarówno inwazyjną jak i nieinwazyjną. Inwazyjna polega na wstrzyknięciu leku lub tzw. „suchym igłowaniu”. Nieinwazyjna dotyczy masażu, rozciąganiu określonej partii mięśni, ultradźwięków itp. Od niedawna w terapii dolegliwości bólowych systemu mięśniowo-powięziowego z pozytywnymi skutkami wykorzystuje się falę uderzeniową.

Pourazowe kostniejące zapalenie mięśni (MO) jest nietypowym namnożeniem się tkanki kostnej w obrębie mięśni szkieletowych, w których wcześniej powstał krwiak. Powodem jest uwalnianie mediatorów osteogennych z makrofagów nagromadzonych w martwiczo zmienionej tkance mięśniowej. Głównymi przyczynami MO jest uraz, przeważnie dużych grup mięśniowych (mięśnia czworogłowego uda oraz mięśni ramienia) oraz powikłanie po zabiegu chirurgicznym. Pourazowe kostniejące zapalenie mięśni jest jednym z najczęstszych powikłań kontuzji, naderwań mięśniowych.

Obraz mikroskopowy charakterystyczny dla kostniejącego zapalenia mięśni stwierdza się po 6-8 tygodniach od urazu (centrum zmiany stanowią fibroblasty, natomiast obwodowo widoczna jest tkanka kostna). Klinicznie MO możemy podejrzewać, jeśli po około 14 dniach od urazu pomimo właściwego leczenia ból narasta, obrzęk nie ustępuje, pojawia się stwardnienie tkanek miękkich w miejscu urazu oraz ograniczenie ruchów. W badaniu RTG pierwsze pojedyncze, nieregularne zwapnienia mogą być już widoczne około 2 tygodnie od urazu, natomiast 6-8 tygodni po urazie zwapnienia tworzą na obwodzie zmineralizowaną strukturę kostną z centralnie położoną tkanką miękką. W leczeniu MO za pomocą fali uderzeniowej także zaobserwowano korzystne efekty terapeutyczne.

Najnowsza literatura wskazuje, iż ESWT daje ciekawe terapeutyczne możliwości przywracania fizjologicznego stanu ścięgien oraz mięśni. Opisuje się szerokie zastosowanie tej metody w schorzeniach ortopedycznych. W leczeniu tendinoaptii, kostniejącego zapalenia mięśni, mięśniowo-powięziowego zespołu bólu naukowcy sugerują łączyć ESWT z tradycyjnymi metodami fizjoterapii. Należy wspomnieć o najnowszym zastosowaniu fali uderzeniowej w medycynie estetycznej. Przeprowadzone badania dowodzą pozytywnych efektów używania ESWT w celach redukcji celulitu. Poza tym fala uderzeniowa stosowana jest również od niedawna w leczeniu trudno gojących się ran. ESWT jest nieinwazyjną, bez poważnych efektów ubocznych, alternatywną terapią do zabiegów operacyjnych oraz innych metod leczenia zachowawczego.